FAQ

1. Co to jest solarigrafia i jaki ma związek z solaryzacją i pseudosolaryzacją?

Solarigrafia to technika fotograficzna opierająca się na zjawisku samoczynnego ciemnienia materiału światłoczułego pod wpływem światła. Pomimo zbliżonej nazwy nie ma ona żadnego związku ze zjawiskiem solaryzacji (odwrócenia obrazu negatywowego w pozytywowy na skutek przekroczenia granicznego  poziomu naświetlenia materiału światłoczułego), ani ze zjawiskiem pseudosolaryzacji (efektem Sabattiera - odwróceniem obrazu pod wpływem zaświetlenia materiału światłoczułego w czasie wywoływania). Technice tej najbliżej do pierwszych eksperymentów Niecephora Niepce'a z 1826 roku. Ponieważ ciemnienie papieru fotograficznego zachodzi w bardzo wolnym tempie, możliwe jest zarejestrowanie obrazów z uwidocznionymi trasami Słońca podczas jego pozornego ruchu po nieboskłonie.

 

2. Ile czasu można naświetlać solarigrafie? Jaki jest najkrótszy / najdłuższy sensowny czas naświetlania?

Ze względu na niską podatność materiału światłoczułego na bezpośrednie ciemnienie pod wpływem światła, najkrótsze naświetlanie pozwalające na uwidocznienie obrazu to kilka godzin (jeden słoneczny dzień, ale można próbować naświetlać krócej). Ciekawe efekty daje rejestracja tras Słońca w czasie kwartalnego (od równonocy do przesilenia) lub półrocznego (pomiędzy przesileniami letnim i zimowym) naświetlania. Niemniej na niektórych rodzajach papieru fotograficznego daje się z powodzeniem wykonywać naświetlania całoroczne, a dodatkowe użycie filtrów ND lub filtrów stosowanych w spawalnictwie lub astronomicznych do obserwacji Słońca pozwoli na wykonanie naświetleń wieloletnich - bez obawy o prześwietlenie materiału.

 

3. Czego będę potrzebował by wykonać własną solarigrafię od początku do końca?

Do wykonania solarigrafii potrzebny jest papier światłoczuły, kamera otworkowa (lub kliszowy aparat fotograficzny, ale można również wykonywać solarayografie bez użycia camery obscury), skaner lub cyfrowy aparat fotograficzny (do przeniesienia obrazu w postaci cyfrowej do pamięci komputera) oraz komputer z oprogramowaniem do obróbki plików graficznych (doskonały jest darmowy GIMP - do pobrania z http://www.gimp.org)

 

4. Na jakich materiałach wykonuje się solarigrafie?

Do wykonywania solarigrafii doskonale nadaje się światłoczuły papier fotograficzny do fotografii klasycznej czarno-białej srebrowej, zarówno świeży jak i przetrminowany, o podłożu barytyowym lub RC, matowy lub błyszczący, o dowolnej gradacji (lub wielogradacyjny). Do solarigrafii nie nadają się klisze fotograficzne (znikome ciemnienie emulsji pod wpływem światła) oraz większość papierów do fotografii kolorowej (w tym papiery do fotografii czarno-białej, ale przeznaczone do obróbki w minilabach). Fenomenem procesu jest powstawanie kolorowego obrazu na papierze przeznaczonym do fotografii czarno-białej.

 

5. Skąd wziąć odpowiedni papier fotograficzny?

Papier fotograficzny można nabyć w sklepach fotograficznych zaopatrzonych w materiały do samodzielnej obróbki zdjęć. Możliwe, że uda Ci się dostać resztki niewykorzystanego papieru fotograficznego od znajomego, który kiedyś zajmował się powiększaniem zdjęć, a teraz porzucił hobby. Jeśli w Twojej okolicy nie ma sklepu z materiałami fotograficznymi, możesz nabyć odpowiedni papier na jednym z krajowych lub zagranicznych serwisów aukcyjnych. W sieci funkcjonują również sklepy zajmujące się sprzedażą wysyłkową. Nie chcemy faworyzować żadnego z tych sklepów, ale dobre doświadczenia mamy z następującymi dwoma sklepami:
http://www.czarno-biale.pl/sklep/index.php?cPath=52&osCsid=78d71d475868d87f47bb4f102f750f67
http://www.fotograf-sklep.pl/index.php?cPath=8&osCsid=438fbffaaed0e681cb3c90a95aadd9ce

 

6. Czy do wykonania solarigrafii potrzebna jest ciemnia i chemia fotograficzna?

Nie. Do wykonania solarigrafii nie jest potrzebna ciemnia fotograficzna. Wprawdzie wyjęty z opakowania papier światłoczuły zaczyna ciemnieć, ale nie jest konieczne wyjmowanie go i ładowanie do kamery przy oświetleniu ciemniowym. Ważne, by nie odbywało się to w bezpśredniej bliskości silnego źródła światała, ani w sloneczny dzień w pobliżu okna (w pochmurny dzień można robić to w pewnej odległości od okna). Bezpiecznym źródłem światła są klasyczne żarówki niewielkiej mocy (w widmie świetlówek energooszczędnych i jarzeniówek występuje znaczna ilość promieniowania UV odpowiedzialnego za szczególnie szybkie ciemnienie emulsji). Obrazów solarigraficznych nie wywołuje się - z punktu widzenia klasycznej fotografii papier z wytworzonym na jego powierzchni obrazem solarigraficznym jest papierem prześwietlonym, i  zanurzenie go do roztrworu wywoływacza spowoduje natychmiastowe jego poczernienie i nieodwracalne zniszczenie obrazu. Jedyną chemią fotograficzna którą można (ale nie trzeba) stosować jest rozcieńczony utrwalacz - taka kąpiel pozwoli na przechowywanie papieru poza światłoszczelnym opakowaniem, jednak zmieni kolorystykę  i usunie znaczną część szczegółów z obrazu.

 

7. Jakie aparaty nadają się do wykonywania solarigrafii?

Do wykonywania solarigrafii nadaje się każdy aparat fotograficzny, do którego można włożyć kawałek papieru fotograficznego (czyli aparaty cyfrowe nie nadają się do tego celu) i w którym można pozostawić migawkę otwartą na wiele godzin / dni. Z różnych powodów (jasność "obiektywu", kąt widzenia, brak migawki, możliwość pozostawienia aparatu na wiele dni w terenie) najpraktyczniejsze są własnoręcznie wykonane prymitywne kamery otworkowe, choć równie dobrze można wykorzystać klasyczne aparaty małoobrakowe, średnioformatowe, czy wręcz wielkoformatowe na błony cięte - wyposażone w obiektyw, lub z płytką z otworkiem wstawioną w miejsce obiektywu. Użycie aparatu z obiektywem spowoduje znaczne skrócenie czasu naświetlania (nawet przy maksymalnie domkniętej przysłonie) oraz ograniczenie głębi ostrości, dając jednocześnie znacznie lepszą ostrość obrazu. Można także kłaść bezpośrednio na papier światłoczuły różne przedmioty (jak w rayografii i heliografii) otrzymując solarayografie.

 

8. Czego potrzebuję by wykonać własną kamerę otworkową?

Do wykonania własnej kamery otworkowej potrzebne będzie dowolne, światłoszczelne pudełko, do wnętrza którego można włożyć i unieruchomić papier światłoczuły (na przykład puszka po napoju, kawie, ciastkach, czarny pojemniczek po kliszy, sklejony karton uodporniony na działanie wilgoci), blaszka z otworkiem (wycięta z aluminiowej puszki po napoju, folia aluminiowa do pakowania kanapek, folia stalowa ze szczelinomierza, rozwalcowana blaszka srebrna lub złota) oraz czarna taśma izolacyjna. Można też wykorzystać kalibrowaną taśmę ze stali nierdzewnej (do nabycia na przykład na http://www.ibelts.pl/ibelts_shim.php). Z narzędzi przydadzą się nożyczki, ostry nożyk do tapet, pilniczek do paznokci, igła krawiecka oraz silnie powiększająca lupa. W przeznaczonym na kamerę pojemniku wycinamy otwór o średnicy około 1cm, wycinamy  nieco większą blaszkę lub folię (po środku której, przy pomocy igły, pilniczka i lupy, wykonamy otworek o gładkich krawędziach - do wykonania otworka można wykorzystać również specjalistyczne wiertło o małej średnicy - do nabycia na przykład na http://www.spinex.com.pl/narzdzia-do-pcb), blaszkę lub folię przy pomocy taśmy izolacyjnej naklejamy na otwór wycięty wcześniej w pojemniku, do wnętrza pojemnika wkładamy papier (skierowany emulsją w stronę otworka), zabezpieczamy  przed przesuwaniam się, po czym przy pomocy taśmy izolacyjnej uszczelniamy pojemnik. Na otworek naklejamy tymczasowo skrawek taśmy izolacyjnej - bedzie pełnił rolę migawki.

 

9. W jaki sposób znaleźć odpowiednią średnicę otworka?

W sieci można znaleźć wiele źródeł i materiałów pozwalających dobrać optymalną średnicę otworka w zależności od ogniskowej kamery (odległości otworka od powierzchni papieru światłoczułego). Doskonałym narzędziem jest program Pinhole Designer, który można pobrać pod adresem: http://www.pinhole.cz/en/pinholedesigner/

 

10. Przygotowałem kamerę, włożyłem do środka papier, co dalej?

Tak przygotowaną kamerę należy umieścić w wybranym przez siebie miejscu, odpowiednio ją maskując i zabezpieczając przed zniszczeniem. Ważne jest, by tak przymocować kamerę do podłoża, by nie poruszała się (nawet minimalnie) w czasie naswietlania. Odklejamy "migawkę" z otworka (albo otwieramy migawkę klasycznego aparatu fotograficznego) i pozostawiamy kamerę na zaplanowany czas naświetlania (kilka godzin, dni, miesięcy). Po upływie czasu naświetlania, otworek ponownie zaklejamy taśmą izolacyjną (by uniknąć dalszego naświetlania, a zwłaszcza bezpośredniego wpadania promieni słonecznych przez otworek do wnętrza kamery). Tak zabezpieczoną kamerę zabieramy do pomieszczenia, gdzie będziemy mogli bezpiecznie wyjąć naświetlony papier.

 

11. Wyjąłem naświetlony negatyw, co z nim dalej zrobić?

Po wyjęciu papieru z kamery może okazać się, że jest on zawilgocony (lub wręcz zalany wodą) po dlugotrwałym wystawieniu na działanie zjawisk atmosferycznych. Taki papier należy wysuszyć (chowając do samoczynnego wyschnięcia w szafce lub szufladzie - zabezpieczonej przed bezpośrednim wpadaniem światła, lub przyspieszając proces suszarką do włosów w niezbyt jasnym pomieszczeniu). Suchy papier skanujemy przy pomocy skanera do materiałów nieprzeprzezroczystych lub wykonujemy reprodukcję przy pomocy cyfrowego aparatu fotograficznego (sam papier zabezpieczamy przed dalszym działaniem światła bądź przez utrwalenie w rozcieńczonym roztworze utrwalacza, bądź przez schowanie do światłoszczelnego opakowania - może być to samo, z którego wyjmowaliśmy nienaświetlony jeszcze papier). Uzyskany przy pomocy skanera lub cyfrowego aparatu fotograficznego plik poddajemy obróbce programem graficznym - odbijamy obraz lustrzanie, odwracamy do pozytywu, korygujemy jasność i kontrast oraz w razie potrzeby kadrujemy i skalujemy do wymaganych rozmiarów. Jeśli obawiamy się, że nietrwały obraz negatywowy na papierze ulegnie zniszczeniu w czasie reprodukowania bądź skanowania, możemy wcześniej zanurzyć go w roztrworze utrwalacza - jednak ten zabieg może spowodować zmianę kolorystyki obrazu (aż do monochromatycznej) oraz utratę szczegółów, zwłaszcza w cieniach.

 

12. Czy muszę utrwalić negatyw? Co się stanie jeśli go nie utrwalę?

Nie. Nie musisz utwalać negatywu (zwłaszcza jeśli nie chcesz utracić pierwotnego charakteru obrazu). Musisz jednak pamiętać, że wystawiony dalej na działanie światła negatyw (mimo iż relatywnie niewrażliwy na dalsze naświetlanie) będzie ulegał zaświetlaniu - ciemnieniu, zmianie kolorów, w końcu jednolicie ściemnieje i ulegnie nieodwracalnemu zniszczeniu. Możesz zabezpieczyć go przed tymi niekorzystnymi procesami chowając go do światłoszczelnego opakowania i wyjmując tylko wtedy, gdy jest to niezbędnie konieczne (na przykład w celu powtórnego wykonania skanu w większej rozdzielczości), i unikajac bezpośredniego wpływu źródeł światła, a zwłaszcza światła słonecznego.

 

13. Czy i gdzie można nabyć gadżety związane z solarigrafią? 

Oczywiście. Co jakiś czas wydajemy serię gadżetów związanych z solarigrafią. Ostatnio były to komplety pocztówek oraz kalendarzyki na 2011 rok (niestety, nakład kalendarzyków został już wyczerpany). W najbliższym czasie planujemy wydanie kolejnej serii pocztówek, a pod koniec roku kalendarzyków na rok 2012. Jeśli byłbyś zainteresowany zakupem (także innych gadżetów, na przykład koszulek z nadrukiem), napisz na adres: solarigrafia@o2.pl   W szczególności zapraszamy jeśli byłbyś zainteresowany zakupem większego nakładu (na przykład do celów promocyjnych bądź dalszej odsprzedaży).

 

14. Czy prowadzone są zajęcia, na których można namacalnie zapoznać się z tą techniką, wykonać własną kamerę, naświetlić i obrobić swój pierwszy obraz?

Tak. Prowadzimy warsztaty o solarigrafii. Najbliższe odbędą się już 9 kwietnia 2011 roku - szczegółowe informacje oraz  zapisy na stronie http://www.plenerium.pl/solarigrafia.php Możemy także poprowadzić warsztaty dla zorganizowanych grup w innych terminach, a także dopasować program warsztatów do zainteresowań uczestników - napisz na adres solarigrafia@o2.pl - poprowadzimy warsztaty zgodnie z Twoimi potrzebami.

 

15. Co mam zrobić, jeśli mam pytanie o solarigrafię, na które nie znalazłem odpowiedzi?

Zawsze możesz napisać na adres solarigrafia@o2.pl - spróbujemy odpowiedzieć na Twoje pytanie lub wspólnie pochylić się nad problemem.